اگر شیعه ما داراى این صفات نباشد برایم مایه اندوه و ننگ است، و مردم مىگویند: این است آیین جعفر صادق (ع)، به خدا سوگند پدرم [امام باقر (ع)] به من فرمود: کسى از پیروان حضرت على (ع) زینت قبیلهاى است که از همه کس بیشتر اداکننده امانت، و برآورنده حقوق، و در گفتار و امانت از همه صادقتر باشد به گونهاى که اگر از هر کس در باره او سؤال شود بگویند مانند فلانى باید بود، زیرا از ما امانتدارتر و درست گفتارتر است.
3-[3] معاویة بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم با بستگان و کسانى که با آنها معاشرت داریم ولى بر مذهب ما نیستند چگونه رفتار کنیم؟
امام فرمود: به پیشوایانتان که از آنها پیروى مىکنید بنگرید و بدان گونه که آنها رفتار مىکنند عمل نمایید، سوگند به خدا پیشوایان شما از بیماران آنها عیادت مىکردند و در تشییع جنازه آنها حاضر مىشدند و اقامه شهادت مىکردند به نفع یا به ضرر آنها، و امانت را به آنان برمىگرداندند.
4-[4] حبیب خثعمى گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: بر شما باد به اجتناب از معاصى، و تلاش و کوشش، و حضور در تشییع جنازهها و عیادت بیماران، و حضور در مساجد با سایر مردم، و دوست بدارید براى مردم آنچه را براى
خودتان دوست مىدارید، آیا شرمسار نیست کسى از شما که همسایهاش حقّ او را بشناسد ولى او حقّ همسایهاش را رعایت نکند؟
5-[5] مرازم گوید: امام جعفر صادق (ع) فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و خوشرفتارى با مردم، و به پا داشتن شهادت (براى اثبات حق)، و شرکت در تشییع جنازه، زیرا شما ناگزیر به مردم نیازمندید، و هیچ کس در زندگىاش از مردم بىنیاز نیست.
6-[6] عبد اللَّه بن سنان گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که مىفرمود: شما را به تقواى الهى سفارش مىکنم، مردم را بر خود چیره نگردانید که خوار مىشوید همانا خداى عزّ و جلّ در قرآن کریم مىفرماید: «با همه مردم بخوبى گفتگو و معاشرت کنید».[7] سپس فرمود: از بیماران آنان عیادت کنید، در تشییع جنازهشان حاضر شوید، و شهادت بدهید اگر چه به نفع یا به ضررشان باشد. و با آنها در مساجدشان نماز بگزارید تا آنچه میان شما و آنان متفاوت است مشخّص شود.
7-[8] خیثمه گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: سلام مرا به دوستان ما برسان، و آنها را به ترس از خدا و عمل صالح سفارش کن، افراد تندرست از بیماران عیادت کنند، و ثروتمندان فقیران را مورد توجه قرار دهند، و در تشییع جنازه مردگان حاضر شوند، و به خانههاى یک دیگر بروند، و در امور دین با یک دیگر مذاکره کنند، زیرا رعایت این امور باعث جاودانگى دستورات ماست، خداوند رحمت کند بندهاى را که دستورات ما را زنده نگه دارد. اى خیثمه آنان را آگاه کن که تنها چیزى که آنها را از غیر خدا بىنیاز مىکند کار شایسته و پسندیده است، زیرا به ولایت و دوستى ما نایل نمىشوند مگر با ورع و پرهیزگارى، و
معذّبترین مردم در روز قیامت کسى است که عدالت و حقّ را بستاید و سپس خلاف آنچه مىگوید عمل کند.
8-[9] کثیر بن علقمه گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم مرا نصیحت فرمایید. فرمود: تو را به تقواى الهى، و پارسایى، و عبادت، و طول سجده، و برگرداندن امانت، و راستى در گفتار، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان سفارش مىکنم، زیرا حضرت محمد (ص) براى همین منظور مبعوث شده است، با خویشاوندان پیوند، و از بیمارانتان عیادت کنید، در تشییع جنازه مردگانتان حاضر شوید، و زینت و افتخار ما باشید نه مایه ننگ ما، با اعمالتان ما را در نزد مردم عزیز و محبوب گردانید و آنها را دشمن ما نسازید، همه دوستیها را به سوى ما جلب و هر گونه بدگویى را از ما دفع کنید.
9-[10] امام صادق (ع) مىفرماید که حضرت علىّ علیه السلام مىفرمود: باید در قلب تو نیاز به مردم و بىنیازى از آنان جمع شود نیاز تو به آنها در نرمى گفتار و خوشرفتارى، و بىنیازى تو از آنها در پاکدامنى، و پایدارى عزّت توست.
10-[11] ابو اسامه گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که مىفرمود: بر شما باد به رعایت تقواى الهى و پارسایى، و تلاش و کوشش، و راستگویى، و رساندن امانت به صاحبانش، و خوشخویى، و خوشرفتارى با همسایگان. زینت و آبروى ما باشید نه باعث بىآبرویى ما.
2- باب استحباب خوشرفتارى با مردم و همسایگان
1-[12] امام باقر (ع) فرمود: اگر مىتوانى بر کسانى که با آنها معاشرت مىکنى
تفوق داشته باشى، این کار را بکن.
2-[13] امام جعفر صادق (ع) فرمود: خود را براى خوشرفتارى با همنشین خویش آماده کن، و خلق و خویت را نیکو گردان، و زبانت را نگهدار، و خشمت را فرو بر، و سخنان بیهوده را رها کن، و عفو را پیشه ساز، و بخشنده باش.
3-[14] ابو ربیع شامى گوید: به حضور امام صادق (ع) رسیدم در حالى که خانه پر از جمعیّت بود، فرمود: اى شیعیان آل محمد، آگاه باشید از ما نیست کسى که هنگام خشم بر خود مسلّط نباشد، و کسى که با یارانش بخوبى رفتار نکند و به آنان که با او خوش اخلاقى کردهاند خوش خلقى نشان ندهد، و با همنشینانش بخوبى معاشرت نکند، و نسبت به همسایگان خوشرفتار نباشد و رعایت نمک خوارگى را ننماید.
4-[15] امام باقر (ع) فرمود: زایر خانه خدا اجر و پاداشى ندارد اگر این سه خصلت در او نباشد: 1- تقوایى که او را از نافرمانى خدا بازدارد. 2- حلمى که به وسیله آن جلو غضبش را بگیرد. 3- با همنشینان بخوبى رفتار نکند.
5-[16] امام صادق (ع) فرمود: پدرم مىفرمود: زیارتکننده خانه خدا پاداش ندارد وقتى که سه خصلت در او نباشد: 1- خلقى که با دوستش بتواند بخوبى رفتار کند، 2- حلم و بردبارى که با آن جلو خشم خود را بگیرد، 3- تقوایى که او را از ارتکاب محرّمات الهى بازدارد.
6-[17] امام صادق (ع) فرمود: از مروّت نیست که انسان آنچه را که در سفر از خوبى و بدى همسفر مىبیند بازگو کند.
7-[18] عمار بن مروان گوید: امام جعفر صادق (ع) مرا نصیحت کرد و فرمود: تو را به پارسایى و برگرداندن امانت به صاحبانش، و راستگویى، و خوشرفتارى با همنشین سفارش مىکنم، و هیچ نیرو و قدرتى نیست مگر از آن خدا.
8-[19] مفضّل بن عمر گوید: به خدمت امام جعفر صادق (ع) رسیدم، به من فرمود: چه کسى با تو همنشین است؟ عرض کردم مردى از برادران ایمانى من.
فرمود: چه کار مىکند؟ گفتم از موقعى که با او آشنا شدهام جایش را نمىدانم. به من فرمود: آیا نمىدانى کسى که چهل قدم با مؤمنى همگام باشد خدا از حقّ او در روز قیامت سؤال مىکند؟
9-[20] امام صادق (ع) از پدرانش نقل کرده است که: رسول خدا صلّى الله علیه و آله فرمود: هر کس سه خصلت در او نباشد عملش کامل نیست: 1- تقوایى که او را از معصیت خدا باز دارد. 2- خلق و خویى که با مردم مدارا نماید. 3- بردباریى که جهالت نادان را با آن برطرف سازد.
10-[21] سیّد رضى در (نهج البلاغه) از حضرت امیر (ع) نقل مىکند که آن حضرت فرمود: چنان با مردم معاشرت کنید که اگر بمیرید بر شما بگریند و اگر از آنها دور شدید مشتاق دیدار شما باشند...................................ادامه
[1] ( 1)( باب 1:) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).
[2] ( 2) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).
[3] ( 3) اصول کافى: ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).
[4] ( 4) اصول کافى: ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).
[5] ( 5) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب المعاشرة).
[6] ( 6) سرائر، ص 475؛ محاسن برقى، ص 18.
[7] ( 7)«\i قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً\E»، بقره/ 83
[8] ( 8) سرائر، ص 487.
[9] ( 8) سرائر، ص 487.
[10] ( 9) معانى الاخبار، ص 77؛ از کافى ج 4 استخراج کرده است.
[11] ( 10) محاسن برقى، ص 18.
[12] ( 1)( باب 2:) اصول کافى، صفحات 609 و 625
[13] ( 2) اصول کافى، ص 245.
[14] ( 3) اصول کافى، صفحات 609 و 245؛ المحاسن، ص 375؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 98.
[15] ( 4) اصول کافى، ص 244؛ الخصال ج 1، ص 72.
[16] ( 5) اصول کافى، ص 244 یب، ج 2، ص 574، من لا یحضره الفقیه ج 1، ص 18.
[17] ( 6) من لا یحضره الفقیه ج 1، ص 98؛ محاسن برقى، ص 358.
[18] ( 7) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 98؛ اصول کافى، ص 625؛ محاسن برقى، 358.
[19] ( 8) مجالس صدوق، ص 363.
[20] ( 9) محاسن برقى، ص 6.
[21] ( 10) نهج البلاغه، قسمت دوّم، ص 145----->
